Cisza po Lynchu

 

A kiedy obudziłam się tego ranka, David już nie żył.
Patrzyłam na świat, który jeszcze wczoraj
był blady, jak podkład pod surrealistyczny pejzaż,
dzisiaj stężały kontury, migoczą. Taśma filmowa
przeciągnięta przez brudny projektor w ostatniej sekundzie.

Na ulicach wciąż szumią stare sny –
te, które zapisał na celuloidzie, i o nich zapomniał,
potem znowu przypomniał sobie w innym kadrze,
jak te dzieciaki w Twin Peaks, co nigdy nie dorosły,
chociaż udawały, że potrafią się bać naprawdę.

Nie ma go. Więc kto nam wyjaśni
ten zbyt długi korytarz, pętlę czasu,
czarnego kota przebiegającego przez każdy dialog,
nagle urwany przez dźwięk telefonu. Dzwoni
w nieskończoność, tak jak teraz dzwoni nic.

Wiesz, powiedziałby, to wina telefonu –
chujowego urządzenia, przez które patrzysz
na świat w rozdzielczości niższej niż twoje sny.
I co teraz? Będziemy próbować wyjaśniać filmy
językiem, którym nie umiem nawet zapytać o to,
co najważniejsze?

David mówił, że filmy są jak sny,
więc pozwól mi śnić jeszcze trochę:
o dymie papierosowym, który rysuje portrety,
o pęknięciach w betonie, przez nie wyrasta
trawa nienazwanych miejsc,
o krzesłach w rogu pokoi, wciąż są puste
i pełne jednocześnie, jak nasze milczenie.

Niech taśma filmowa znów się zapętli,
a światło projektora przebije mrok,
ale tylko na moment.
Nie na tyle, by zrozumieć.
Na tyle, by czuć.

Zanim cokolwiek się stanie

 

Pewne nie było pewne,
mówią: porządek jest kłamstwem –
jak tafla jeziora, tylko udaje ciszę.
Pod spodem: plątanina żyłek,
ruchy ryb, pęcherze gnijących roślin.
Ale my nie lubimy myśleć, że jesteśmy częścią błota.

Czas jest tylko kliszą. Na jednej klatce: ręce chłopca,
znalazł trupa w trzcinie, na kolejnej – ślub na cmentarzu.

Chyba.

Nie patrz w oczy, bo zimno tam takie,
że zatrzymasz się w pół kroku i nie wrócisz.

Przed katastrofą zawsze jest za cicho, ( jak przed burzą).
Skrzypienie śniegu pod butami brzmi jak ostrzeżenie,
ale nikt nie słucha. Rozmowy przy świecach –
nigdy nie było tak prosto, jak chciałam wierzyć.

Historia robi z nas lunatyków.
Zanim cokolwiek się stanie, dotykamy się po omacku,
jakbyśmy mogli ocalić cokolwiek,
jakby nie było za późno na miękki oddech w kark,
na mówienie prawdy.

Nie pytaj mnie o harmonię.
Na początku były tylko krew, rozdarcie i echo.
Zawsze znajdziesz fragment, który zdaje się pasować,
ale całość? Nie ma całości.
Jest tylko teraz – rozedrgane, pulsujące,
zanim przyjdzie to uczucie.

MaB zapytała: Twórczość jakiego poety lub poetki miała na Ciebie największy wpływ?

 

Kto miał na mnie największy wpływ? To pytanie rodzi we mnie lawinę myśli i wspomnień – każde miejsce, w którym przebywam, każde doświadczenie czy potrzeba, kształtuje inną odpowiedź. Mieszkając w Irlandii, chłonę jej krajobrazy, tradycje i literackie dziedzictwo. Nie sposób pominąć Seamusa Heaneya – jego poezja, przesycona ziemią, mrokiem i torfem, a także sięgająca do korzeni mitologii i historii, jest jak zwierciadło tej przestrzeni. To z niej czerpię odniesienia, gdy szukam głębszych zrozumień dla miejsca, które mnie otacza.

Nie mniej istotna jest dla mnie twórczość Eiléan Ní Chuilleanáin – poetki, której wiersze pełne są warstw symboliki, mitologii i subtelności, jakby zaklęte w jej słowach miejsca i historie wciąż żyły, pulsując gdzieś tuż pod powierzchnią. Jej wiersze pozwalają mi na nowo spojrzeć na irlandzkie krajobrazy i kulturę – z jednej strony zakorzenione w tradycji, z drugiej otwarte na nowe interpretacje.

A jednak wpływy te nie ograniczają się do Irlandii. Moim literackim punktem odniesienia pozostaje wciąż Ingeborg Bachmann. Jej poezja, proza i listy są dla mnie nieskończonym źródłem inspiracji, wyzwań i  dialogu. Bachmann potrafiła w swoich tekstach łączyć filozoficzną głębię z emocjonalną intensywnością, co sprawia, że jej słowa rezonują ze mną, niezależnie od upływu czasu.

I podkreślę tu jeszcze, że amerykańscy poeci również odcisnęli piętno na mojej wrażliwości. Frank O’Hara i jego wiersz Dlaczego nie jestem malarzem towarzyszy mi od lat. Jest jak poetyckie lustro, w którym przeglądam się, odnajdując własne artystyczne tęsknoty, pytania i wątpliwości. To właśnie z miłości do tego utworu zatytułowałam cykl tekstów w kwartalniku eleWator – Dlaczego nie jestem malarzem. Poetyka O’Hary, pełna codzienności splecionej z niezwykłością, przypomina mi, że sztuka jest w każdym geście i momencie, jeśli tylko potrafimy ją dostrzec.

Elizabeth Bishop fascynuje mnie swoją precyzją, zdolnością wydobycia piękna z detali. Sylvia Plath inspiruje odwagą i emocjonalną szczerością, a John Ashbery – intelektualną złożonością. Charles Simic, łączący surrealizm z codziennością, nauczył mnie, jak uchwycić niesamowitość w pozornie zwykłych rzeczach.

Literatura to dla mnie ciągły dialog, który wciąż ewoluuje. Coś, co przeczytałam wiele lat temu, wraca czasem nieoczekiwanie w nowym kontekście i rzuca światło na rzeczywistość. Trudno więc wskazać jedną osobę czy jedno nazwisko – inspiruje mnie cała różnorodność głosów, które do mnie docierają, splatając się w wielowymiarową opowieść.

Dlaczego nie jestem malarzem
O´Hara Frank


Nie jestem malarzem, jestem poetą.
Dlaczego? Chyba wolałbym być
malarzem, ale nie jestem. 

Na przykład Mike'a Goldberga:
zaczyna obraz. Wpadam do niego.
"Siadaj i napij się" – mówi.
Piję. Pijemy obaj. Patrzę,
"Masz na tym SARDYNKI".
"Tak. Brakowało mi tu czegoś".
"Aha". Idę. Mijają dni,
wpadam do niego znowu. Malowanie
się posuwa i ja się posuwam, i dni
także. Wpadam do niego, Obraz

jest skończony. "Gdzie są SARDYNKI?"
Zostały tylko litery. 

"Było tego za dużo"– mówi Mike.

A ja? Pewnego dnia pomyślałem o
pewnym kolorze. Pomarańczowym. I zaraz
cała strona słow, nie linijek.
Potem następna strona. Powino być
o wiele więcej, nie koloru, ale słów, 

o tym jak straszny jest kolor pomarańczowy
i życie. Dni biegną. Nawet w prozie
jestem prawdziwym poetą. Mój wiersz
jest skończony, a nie wspomniałem dotąd
koloru pomarańczowego. Mam dwanaście wierszy.
nazwałem je POMARAŃCZE. I pewnego dnia w galerii
widzę obraz Mike'a, nazywa się SARDYNKI.

[1956]
przełożya Julia Hartwig

i oryginał 

Why I Am Not a Painter
Frank O’Hara


I am not a painter, I am a poet.
Why? I think I would rather be
a painter, but I am not. Well,

for instance, Mike Goldberg
is starting a painting. I drop in.
“Sit down and have a drink” he
says. I drink; we drink. I look
up. “You have SARDINES in it.”
“Yes, it needed something there.”
“Oh.” I go and the days go by
and I drop in again. The painting
is going on, and I go, and the days
go by. I drop in. The painting is
finished. “Where’s SARDINES?”
All that’s left is just
letters, “It was too much,” Mike says.

But me? One day I am thinking of
a color: orange. I write a line
about orange. Pretty soon it is a
whole page of words, not lines.
Then another page. There should be
so much more, not of orange, of
words, of how terrible orange is
and life. Days go by. It is even in
prose, I am a real poet. My poem
is finished and I haven’t mentioned
orange yet. It’s twelve poems, I call
it ORANGES. And one day in a gallery
I see Mike’s painting, called SARDINES.

Styczeń sryczeń

 

W Irlandii pogoda zmienna – mróz i śnieg odpuściły, choć poranki wciąż toną w ciemności. Jednak coś w powietrzu już zapowiada dłuższe dni, a popołudniowe światło, rozproszone przez irlandzkie mgły, przypomina mi opisy Seamusa Heaneya – ten moment, kiedy światło łagodnie przełamuje zimowy ciężar. W takiej scenerii życie biegnie swoim tempem, choć bardziej w stronę centrów handlowych niż kulturalnych przestrzeni.

W moim mieście zamknęli kolejną kawiarnię. Brakuje miejsca, które skupiłoby kulturalne życie, gdzie ludzie mogliby się spotkać, wymieniać myśli i słowa. Wszyscy zdają się żyć dla siebie. Księgarnia – jedna, w sieciówce – raczej przypomina przystanek niż cel. A jednak wczoraj przeszliśmy tamten dzień w poszukiwaniu książek, ciesząc się choćby namiastką dawnej atmosfery, jakby słowa drukowane wciąż miały moc jednoczenia.

Styczeń przyniósł ze sobą rozdrażnienie – jakby czas utkwił w zawieszeniu. Czekam na luty, bo wtedy planuję podróż do Polski. Online kupiłam Mleczarza Anny Burns w tłumaczeniu Agi Zano (uwielbiam ją i jej sposób wchodzenia w obrazy, w myślenie autorek i autorów, których tłumaczy) – koleżanka z Trójmiasta dała mi cynk, że na stronie wydawnictwa jest spora obniżka. W międzyczasie Anna z Convivo podarowała mi kilka książek, które czekają na odbiór u mamy – będzie co czytać po powrocie z Polski, bo sterta rośnie. W literaturze, jak zawsze, szukam schronienia i inspiracji.

Może w lutym dłuższe dni przyniosą coś więcej niż światło?

Obejrzałam Teatralna

 

Wzgórze Psów – nic nie mogę napisać o tym filmie, bo nic nie brałam i trudno mi się właściwie i pozytywnie odnieść. Ciężko na trzeźwo, a że nie piję... Ale mogę wypowiedzieć się na temat dźwięku. Film został źle zmontowany dźwiękowo – już kiedyś o tym problemie pisałam, że dbają tylko o audiofili. Warstwy. Dźwięk w każdym filmie składa się z warstw, w prosty sposób o tym piszę, żeby było jaśniej niż w filmie. Nie rozumiem, jak muzyka może być ważniejsza od dialogu. Musiałam cofać po trzy razy, żeby usłyszeć partie mówione – bełkotliwie i bez dykcji, może byłoby słychać, gdyby nie ta muzyka. Mąż uważa, że odpowiednia dla filmu, dla mnie to było katowanie mózgu. Nic mnie tak nie striggerowało, jak ta muzyka, wyszorowała mi mózg od środka, decybele nieadekwatne do sytuacji na ekranie. 

Kiedy we wrześniu jechałam pociągiem z Wrocławia do Poznania, siedziałam obok wielkiego fana prozy Żulczyka. Miło rozmawialiśmy o literaturze i sztuce, czekając ponad 90 min w opóźnionym pociągu, a później kontynuowaliśmy rozmowę w drodze. Mam nadzieję, że chociaż Tobie serial się podobał.

Wykorzystali ładne czcionki w napisach – całkiem w moim guście i stylu, chociaż z nich można by więcej wyciągnąć, ruszyłabym je odrobinę. Idealnie to widać w Przełomie. Śleboda, swoją drogą, bez takich dźwiękowych wygibasów.

Przeczytałam gdzieś w komentarzach, że filmy przygotowywane są dla odbiorców, którzy mają bezprzewodowe złote kable, głośniki z odpowiednim stężeniem ozonu i dywan akustyczny. Dlatego nie słychać dialogów na zwykłym sprzęcie, tylko muzykę. Dlatego tej kwestii mi nie tłumaczcie.

Z rozmów

 

                                                                                  dla eM

Dobrze, że potrafisz usłyszeć siebie,
w tym miejscu, gdzie przestrzeń kurczy się i rozszerza
jak płuco wypełnione mgłą. Dziesięć lat temu świat
miał inne ściany, ale czy wtedy wiedziałaś, jak ich dotknąć?
Patrzę na swoje dłonie i widzę linie słów –
wciąż nie zdążyły zejść na drugą stronę,
ułożyć się w logiczne ciągi.

Czy pamiętasz, jak przechodziłaś przez te lata?
Mijały jak woda – letnia, rozpuszczająca krawędzie.
Mieszkały w tobie inne wersje ciebie, różne jak obrazy,
lecz teraz każdej z nich nadałaś imię. Siedzimy razem
z tymi, których bałaś się poznać.

Czy to ironia, czy czułość – kiedy mówisz, że strata
jest nauczycielem zachwytu?
Z każdym upadkiem ciało uczy się ziemi,
a może przemijanie jest jak poranna rosa,
znikająca w słońcu, jednak przez chwilę lśni tak,
że chcesz widzieć.

Więc chodź.

Dotknij miejsc, gdzie czas składa się w siebie,
tam, gdzie dekadę temu nie wiedziałaś,
że można być tak spokojnym, patrzeć na świat
z przymkniętymi oczami – nie w ślepocie,
ale w zachwycie.

Urodzona w rumiankach

 

Z wielkim smutkiem przyjęłam wiadomość o odejściu Małgorzaty Zakrzewskiej. Była niezwykłą osobą – poetką, blogerką, malarką. Inspirowała mnie jej siła, mądrość i niejednokrotnie pomagała mi przetrwać trudne chwile. Mimo własnych zmagań, zawsze znajdowała czas i przestrzeń dla innych. Jej odejście pozostawia ogromną pustkę. Małgosiu, na zawsze pozostaniesz w mojej pamięci i sercu.

PS

eM napisła do mnie kiedyś: "Przez te ostatnie 10 lat poznałam kilka fajnych osób we mnie, które przez lata mieszkały w nieosiągalnej dla mnie przestrzeni. Myślę że ciągle jestem uśmiechniętym człowiekiem, zafascynowanym przemijaniem i wszystkim co z tego wynika – od dojrzałości, po słabość ciała, ciągła strata uczy zachwytu".

Z miast

 

Poza głównym pisaniem o typografii, wieszczeniu zła i refleksjach nad kondycją świata, który mnie otacza, od sześciu lat błądzę pomiędzy miejskimi zaułkami a wiejskimi pejzażami, próbując uchwycić ich poetykę. Wszystko zaczęło się od niewinnego projektu studenckiego, który z czasem stał się niczym drzazga – uwiera i nie daje o sobie zapomnieć. Kilka wierszy z tego cyklu trafiło do tomu Pierwszy milion nocy, ale pośpiech, chaos codzienności i moje niechlujstwo sprawiły, że cykl nigdy nie zyskał własnej przestrzeni. Myślałam: jakie to ma znaczenie?

We wrześniu przyszła katastrofa – spalony dysk, lata pracy przepadły. Trochę udało się odzyskać, bo pisałam w zeszycie, więc teksty rozlazły się jak niedbale ułożona lazania. Teraz, po czasie, postanowiłam w końcu je zebrać i opublikować, żeby formalnie się ich pozbyć z głowy. Nie są idealne, nie przeszły żadnej redakcji, ale może właśnie w tej niedoskonałości tkwi ich szczerość. Nikt ich wcześniej nie czytał – raz odważyłam się przeczytać mężowi, choć widziałam, że zgubił się gdzieś w połowie. Nic to. Zapraszam, jeśli macie ochotę. Wiersze czekają, a może i ja w końcu przestanę je poprawiać. Kto wie?

Ziemia wspólna

W przestrzeni między miastem a wsią, gdzie linie murków
rozmywają się w powietrzu, rośnie coś, co nie ma nazwy.
Cień jabłoni pada na asfalt, od którego odbija się dźwięk
łopat. Ludzie rozmawiają – ich słowa, jak krople soku
spływają po szyjkach butelek, ślizgają się po rękach.

Ktoś mówi: to tylko przeszłość. Ktoś inny: właśnie o to chodzi.
Mówią o plonach na dachu, o fasoli –
wślizguje się między palce, jakby chciała wrócić
do ziemi. Dynie – pomarańczowe księżyce,
spoczywają na kompoście.

Na południu, tam gdzie słońce jest bliżej skóry,
życie ma więcej pracy w dłoniach niż w biurkach.
Nie budujemy miasta – mówią – wyciągamy je z ziemi.
Pęknięcia w betonie zasypują nasiona.

W przestrzeniach tych samych co zawsze domów,
dłonie dzieci grzebią w resztkach plonów, w kieszeniach kurtek
znajdują okruchy chleba, pestki, ślady po dawnych rynkach.
Na chwilę zapada cisza – odbija się od ścian.

Czy to cynizm, czy nadzieja? Czy miasto pamięta,
że jego początki leżały w cieple glinianych naczyń
i popękanych palcach? Niech mówi ziemia,
ona zawsze wie, gdzie wrócić.

Na skraju ekopolis

Pod liśćmi pokrytymi rosą wciąż rośnie miasto.
Nie wyrzucamy ziemi z donic, nie czekamy na cud.
Pod naszymi stopami pulsują korzenie, linie
przerwane przez tramwaje i wspomnienia.

Widziałam ogród na dachu, gdzie marchewka stykała się
z rękawem marynarki. Czułam zapach ryb w wodzie –
uczyły korzenie, jak nie zapomnieć.
Stare plany przestrzenne wyszeptują historie,
nikt już ich nie pamięta.

Czy wiesz, że miasto może się śmiać?
Zna zapach mokrego asfaltu i trawy rosnącej między płytami.
Kiedyś, dawno, między rynkiem a dworcem,
widziałam jabłonie. Były ciężkie od obietnic.

Co jest dziwniejsze: że pamiętamy wieś w mieście,
czy że zapomnieliśmy miasto w wiosce?
Czasem myślę o planach i o tym, jak głupio się kończą.
Kiedy ścinam zioła na balkonie, wciąż czuję
cynamon z zapomnianych straganów.

To jest nasz czas – to jest ich czas.
Nie pytaj, gdzie kończy się jedno,
a zaczyna drugie.

Głos dla trawy

Nie nadaję mojej ziemi imienia, będzie ciszej.
Zamiast tego zapraszam ją na spacer —
płaską, twardą, ale pełną śladów,
tam gdzie wilgoć wnika w beton
i ptaki znają miejsca, my je tylko mijamy.

Czy zauważyłeś jak porusza się trzcina?
Ostrożniej niż my, mniej chaotycznie.
Jej liście rysują wzory, nie umiem ich czytać,
ale czuję — każda linia mówi,
jak oddychać w cieniu.

Mówimy o partnerach, wspólnikach,
ale trawa nie mówi.
Trawa łapie deszcz,
pamięta wodę i ciszę.

Pomiędzy skrzydłami pszczół a ciszą korzeni
jest coś więcej niż myśl — jest zapach.
Zostaw drewno w miejscu, gdzie upadło,
niech czas złapie je za rękę.

Pozwól życiu przeciekać między palcami,
bo ziemia nie jest stroną w dyskusji,
ale wciąż słucha.

Nie pytaj, czy coś zmienia.
Zamiast tego zapytaj, gdzie rosną maliny.
Odpowiedź nie będzie prosta,
ale będzie miękka jak mech
pod twoją ręką.

Dłoń w dłoni

Co nas trzyma?
Wiekowy stół, na którym rysowano mapy,
drewniane nogi zapadłe w kurz
lub głosy sąsiadów, niosące się wzdłuż cegieł.

Pod stropem kręcą się słowa:
partycypacja, współdzielenie,
ale wyobraź sobie: wspólne krojenie chleba.
Nie diagram, lecz cień ostrza,
własność nie jako słowo, lecz jako zapach.

Czy pamiętasz miasteczka,
w których szyldy sklepów mówiły więcej
o nas niż cokolwiek w gazetach?
Tam czas działał wspólnie z rękami —
przyszywał guziki,
piłował belki,
nucił pod nosem.

Chcemy, by ziemia mówiła,
a przecież każdy rowek bruzdy
jest już pełen historii.
Każdy kłos wyrasta w stronę wspólnoty,
która przyjdzie go zebrać.

Gdzieś pomiędzy głosem a ciszą,
między planem a szorstkością dłoni,
można usłyszeć echo tamtych kroków.
Nie po to, by cofnąć czas,
ale by zobaczyć go po raz pierwszy,
takim, jakim nigdy nie był.

Ziemia wspólna

Pod drzewem pamięci śpią resztki rozmów.
Czas, gdy ręce wędrowały po korze,
szukając śladów wczorajszej deski do krojenia,
drzazgi wbitej w pamięć — bolała tylko trochę.

Przydrodniczka zaprasza do tańca
tę samą pszczołę, chociaż odmówiła pracy.
Mówi, że różnorodność to ukłon w stronę nieba,
ale nie takiego, co przemija,
tylko tego, które wciąż wraca z deszczem.

Razem, lecz czy znaczy prawdziwie?
Może raczej coś w rodzaju węzła
na starym sznurku, co trzyma beczkę
pełną pustych słów i ciepłego powietrza.

W świetle ledwie widocznej latarni
ktoś ożywia martwe drewno.
Tu cegły są ślepym alfabetem,
a każde nacięcie w desce
to początek zdania: Nie zapomnij.
Gdzieś w dali słyszę echo:
Nie ma potrzeby psuć widoku.

Rolnicy, jak topole nad brzegiem,
są pomnikami współczesnych ruin.
Ziemia odpiera ich kroki,
ale zgadza się na więcej,
na rozproszone ziarna — wiedzą,
że znikną, zanim zdążą wykiełkować.

Co łączy martwe drewno
z dłońmi, które nie znają się po imieniu?
Historia tkwi w szczelinach.
Tu, na granicy sporu o głos,
powstaje niemy teatr,
gdzie ziemia gra siebie,
a my wciąż tylko próbujemy.


Bez tytułu

Nie obiecałam, że wskrzeszę czerń neonów,
łagodność stali rozpiętej na krokwiach.

Mówiłeś: to tylko czas.
Tylko czas przemienia szklane domy
w pokolenia kotłowni.

Pod baldachimem aquaparków
kradłam echa pierwszych dni,
gdy miasto rodziło się z cementu.
Pamiętasz?
Balkony rzeźbione w gorączce wieżowców,
piętra sklejone z tęsknot za wielką wodą.

Trawnik, gdzie dziś trzymamy dystans,
wtedy był wszystkim.

Niebo krążyło nisko. Pod sufitem ganków
ciągnęłam cię w stronę fali,
rozproszonej na elewacjach.

Nie chciałam słów.
Wystarczyło, że widzieliśmy więcej –
w świetle wystaw, które migały
jak wywołane zdjęcia,
zanim marzec zatrzasnął szkła.

Obiecaj,
że kiedyś zrozumiemy,
jak uczyć się od Las Vegas,
gdy giną wszystkie kolory,
oprócz rdzy.

Pięćdziesiąt wejść w głąb siebie

To tyle, ile razy można przewrócić miasto
na lewą stronę, zajrzeć w szwy,
wyciągnąć spomiędzy ich nitki
kłębki głosów.

Raz mi powiedzieli: pisz z puentą,
więc niosłam jedną w kieszeni,
a drugą porzuciłam nad rzeką,
bo może słowa lepiej znają drogę,
kiedy plączą się między znakami stopu
a ciszą sklepowych półek.

Nie ma łagodności, są tylko zderzenia.
Melancholia przepycha się z ironią,
jakbyśmy wszyscy siedzieli
przy jednym stoliku,
ale kawa nigdy się nie kończy,
a łyżeczki stukają w naczynia
jak w dzwony.

Czy to wszystko waży coś więcej
niż lekkość pustych fraz?
Pławik drży, kręgi się rozszerzają,
a Shannon niesie nas przez wodę,
która zna smak każdej rozmowy.

Może to jest klucz:
stać na rogu ulicy i słuchać,
jak miasta mówią do siebie,
jak wciągają nas do swoich dzielnic,
gdzie nic się nie da zmierzyć,
ale wszystko można poczuć.

Liryczne plany zagospodarowania

Patrzę na miasto z góry,
a podszewka budynków ciągnęła mnie w stronę igły,
wieżowców z pychy i betonu –
jak motyle na szpilce próbują dotknąć chmur.
Powtarzałam sobie: nie odwracaj głowy.
Lecz przy krawędziach dachów widziałam
parady dłoni.

Między pałacem, a pałacem
czas przepływał z gładkością szkła.
Ktoś pisał o kolorach,
ale ja widziałam szarość,
w kolorze starego filmu,
gdzie ktoś się uśmiechał,
kto zrozumiał prostotę w obliczu epoki plastiku.

Na Grafton Street tłum falował jak sinusoida,
od frytek do deklaracji.
Architektura jest na drugim miejscu –
ktoś rzucił z pogardą,
ale przecież to właśnie w tej kolejności
rozgrywała się każda rewolucja.

W Paryżu, w Barcelonie, nawet tu,
gdzie echo schodów wnosiło nuty trąbki
z jakiegoś połamanego jazzu,
architekci mrużyli oczy,
szukając balansu między McDonald's a Gaudim.
Historia wykrzywiała się w refleksach,
jak wykusz, co przemykał w zaułkach pamięci.

Nie chcę pisać o ścianach wschodnich,
o zaokrąglonych przeszkleniach,
czy zielonych balustradach,
które wbrew logice pulsowały światłem.
Wolę wspominać czas,
gdy architekci wznosili swoje budynki
z odpadków, jak rzeźbiarze
w marmurze stracili złudzenia.

To miasto, mój przyjacielu,
jest jak język pełen samogłosek,
których nie umiesz wymówić.
Ale to w ich cieniu kryje się cała historia:
między przypływem a odpływem ludzi,
między betonem a snem,
który udawał, że jeszcze żyje.

Pięćdziesiąt wejść w głąb siebie

 

To tyle, ile razy można przewrócić miasto
na lewą stronę, zajrzeć w szwy,
wyciągnąć spomiędzy ich nitki
kłębki głosów.

Raz mi powiedzieli: pisz z puentą,
więc niosłam jedną w kieszeni,
a drugą porzuciłam nad rzeką,
bo może słowa lepiej znają drogę,
kiedy plączą się między znakami stopu
a ciszą sklepowych półek.

Nie ma łagodności, są tylko zderzenia.
Melancholia przepycha się z ironią,
jakbyśmy wszyscy siedzieli
przy jednym stoliku,
ale kawa nigdy się nie kończy,
a łyżeczki stukają w naczynia
jak w dzwony.

Czy to wszystko waży coś więcej
niż lekkość pustych fraz?
Pławik drży, kręgi się rozszerzają,
a Shannon niesie nas przez wodę,
która zna smak każdej rozmowy.

Może to jest klucz:
stać na rogu ulicy i słuchać,
jak miasta mówią do siebie,
jak wciągają nas do swoich dzielnic,
gdzie nic się nie da zmierzyć,
ale wszystko można poczuć.

Kiedy nie ma nas w atlasie świata, ani tego co tworzymy

 

Kiedy nas nie ma, kolory przygasają –
nie te z desy,
ale te rozlane po oczach, po sercu,
tak jak woda po mapie,
kiedy trzęsiesz się w drodze na drugą stronę dnia.

Nie ma piosenek.
Ręka odruchowo sunie w kieszeń,
szuka rytmu,
a tam echo.
Nie ma książek. Nie ma słów na dobranoc,
dzieci patrzą w sufit i liczą cienie –
kiedy zgasną,
zniknie nawet cień.

Przyszli, żeby zobaczyć pustkę,
żeby dotknąć ciszy.
Co zobaczyli?
Miasto z popiołu,
martwe place, drzewa pełne
świszczącego wiatru.

Przyszliśmy, żeby zobaczyć siebie.
Kim jesteśmy bez tego całego nic?
Bez wiersza – przeskoczył szereg pokoleń,

tak, jak kamień przeskakuje wodę.
Bez obrazu – mówi ciszej

niż tysiąc wkurzonych spojrzeń.
Bez dźwięków –
śmiechu spod sklepowej witryny,
ostatniego strzępu melodii
ukradkiem zapamiętanej.

Cisza to dom,
który pustoszeje od środka.
Poczekaj, aż coś w nim runie.
Poczekaj, aż ciemność się znudzi.

A gdybyśmy mieli odwagę powiedzieć:
Nie mamy nic, ale nic nas nie boli,
czy na pewno nie zaboli
powietrze,
które nie niesie melodii?

Kiedy nic nie robimy, robimy świat.
Każdy fałszywy akord,
każdy nieudany obraz
staje się fundamentem mostu.
Nie rozbijaj mostu,
bo za nim
jest tylko
pustka.

O nas

 

papier bawełniany, farby akrylowe

obiecałam ci głos, który połknie ciszę,
słowa jak łańcuch DNA, spirale wieczne,
z każdym zakrętem coś ginie – czy to ważne?
język, wyrostki, pokręcone ścieżki głodu.

ręce mokre od krwi – alfabet,
wyciągam frazy, ciężkie jak krople rtęci,
a ty śpisz – twoja skóra mówi do mnie wiersze,
ale ja je tłumię, tłoczę w gliniany dzban.

heliograf mówi, że wszystko jest błyskiem,
ale czy błysk to światło? czy tylko mrugnięcie
pamięci – nie chce być narzędziem?
czasem sny pachną rdzą, czasem świeżą farbą,

ale żadnej próby, żadnego powtórzenia.
jesteśmy linią prostą – nigdy się nie kończy,
bo przecież prostota to kłamstwo –
wszyscy wiemy, że koniec jest punktem kulminacyjnym.

a jednak: przy porannej kawie widzę twoje oczy,
niech to będzie nasz spektrograf miłości,
bo co znaczy dźwięk, jeśli nie ma kto go słuchać?
tylko echo odpowiada, ależ ono kłamie.

Gdy wszystko już ucichło

 

dla M.

Matka układa kwiaty w martwej doniczce,
przypina kokardę do słońca, które nie wschodzi.
Mówię: mamo, ono od dawna jest zepsute,
a ona, jak zawsze, poprawia moje błędy:
to nie słońce, tylko obłok, dziurawy, ale nasz.

Sąsiad z naprzeciwka
rozlewa czerwone wino na wydeptany śnieg,
mówi, że po tamtej stronie ulicy zawsze był raj,
ale nigdy go nie zauważyliśmy.
W jego dłoniach jabłka z zeszłego roku
przemieniają się w złoto.
Nie trzeba być żywym, by rozumieć ogień – dodaje.

W pokoju stoją książki, których nikt nie otworzy,
a jednak zapisuję marginesy – dla siebie,
dla nikogo, dla martwych owadów.
Tylko one wiedzą, jak smakuje pustka.

Przychodzą ptaki.
Ich skrzydła pachną czarnym chlebem
i zimą, która wciąż nie przyszła.
Gdzieś daleko padają pierwsze słowa:
witajcie, jesteście, czujecie.
Ktoś zamyka okno,
a my zbieramy ślady po obecności,
jakbyśmy szukali drogi w labiryncie –
nie ma wyjścia.

Pod koniec wieczoru
matka rozwiesza firanki,
cieknie po nich śnieg, który psy już zjadły.
Jesteśmy bezpieczni – mówi,
a ja po raz pierwszy jej wierzę.

Czułość na klisze

 

Okazuje się, że Jakub Jarno to kolejny Paulo Coelho, wystawiony ze swoją książką na cenzurowane przez czytelników jako zbiór klisz i frazesów. Jego debiutancka powieść, wydana z wielką pompą i promowana, jakby autor miał już w kieszeni Nagrodę Nobla, wzbudza moje mieszane uczucia – więcej w niej marketingu niż literackiego powiewu świeżości. Krąży przy tym informacja, że Jarno to pseudonim artystyczny – kolejny zresztą – za którym kryje się znany pisarz, przez wielu postrzegany jako grafoman. Jeśli wierzyć opiniom, autor ten tylko przypieczętował swój kontrowersyjny wizerunek wydaniem Światłoczułości.

Cóż, pisarze chyba czasem się nudzą albo po prostu uwielbiają zamieszać kijem w mrowisku. A czytelnik? Staje się świadkiem kolejnej literackiej gry – trochę zaintrygowany, trochę zmęczony. Być może to ironiczny komentarz do współczesnego rynku wydawniczego, a może tylko próba podsycenia gasnącego zainteresowania twórczością, której brakuje autentyczności. No i wychodzi, że zachwycony debiutem czytelnik, to zwykła gapa. Uwielbiam, jak pisarz robi mnie w bambuko. 

A skoro o gapach mowa, to właśnie czytam wnuczce książkę Jak Gapa został pilotem Roberta Zawady. To ciepła, pełna humoru opowieść o chłopcu, który marzył o lataniu, choć wszyscy wokół widzieli w nim jedynie niezdarę. Gapa, bo tak go nazywano, mimo początkowych trudności i wrodzonego roztargnienia, udowadnia, że dzięki wytrwałości i odrobinie wsparcia można osiągnąć nawet najbardziej ambitne cele.

Szczególnie ujęły mnie postacie drugoplanowe – nauczyciele, którzy wbrew pozorom nie tylko karcą, ale również pomagają Gapie odnaleźć swoje miejsce w świecie. A sama historia, choć osadzona w dziecięcej wyobraźni, przekazuje ważną lekcję: każdy ma szansę wzbić się ponad swoje ograniczenia.

Sophia nie chce chodzić do szkoły, dzisiaj często podkreślała, że w styczniu tam nie wraca, jakby się asekurowała – uprzedzałam. Wieczorem, po kilku rozdziałach oświadczyła, że jednak warto chodzić na lekcje. Wygląda na to, że Gapa i na nią zadziałał – ot, książka, która przypomina, że czasem małe rzeczy mogą zmieniać wielkie decyzje.