Słowo jako broń. O obrażaniu, spamowaniu i napięciach w środowisku literackim

 

W świecie, gdzie słowa bywają walutą i czułością, coraz częściej obserwujemy zjawiska, które trudno nazwać inaczej niż symboliczną przemocą. Autorzy i autorki, na co dzień operujący precyzją języka, potrafią posługiwać się nim także jak obuchami – bez refleksji, bez wrażliwości, bez granic. To zjawisko nie dotyczy wyłącznie anonimowych użytkowników internetu. Coraz częściej przybiera formę wzajemnych szykan między ludźmi pióra.

Pisarze i pisarki obrażają się nawzajem, drwią z cudzych lektur, tonów, estetyk. Kiedy brak im argumentów – atakują personalnie. Kiedy różnica zdań staje się nie do zniesienia – sięgają po najprostsze narzędzie: inwektywę. Do tego dochodzą inne formy agresji: uporczywe komentowanie, spamowanie, ironiczne lajki czy przeinaczanie cudzych słów w parodię. Wszystko po to, by zranić.

Paradoksalnie to właśnie środowisko twórcze, które tak często odwołuje się do empatii, otwartości i dialogu, potrafi zachowywać się najokrutniej. W miejsce polemiki pojawiają się personalne wycieczki. W miejsce różnicy – rywalizacja. Krytykę zastępuje emocjonalny szantaż, nierzadko podszyty lękiem o uznanie, przestrzeń, grant, widoczność. W imię bycia bardziej literackim wielu zapomina, że wszyscy siedzimy przy tym samym stole – i że różnorodność głosów to nie zagrożenie, lecz siła literatury.

Czasem w tle pobrzmiewa też małostkowość. Niezadowolenie z przebiegu spotkania autorskiego, nieporozumienia wokół promocji, urażone ambicje. Bywa, że pretensje dotyczą rzeczy błahych – pominięcia w relacji z wydarzenia, nieudanej fotografii. W gruncie rzeczy to nie o zdjęcie chodzi, lecz o potrzebę bycia dostrzeżonym, właściwie odczytanym. I choć jest to zrozumiałe, to napięcie wokół widzialności potrafi przerodzić się w milczącą, nieustanną licytację – na zaproszenia, wzmianki, nominacje. Jakby godność twórcza mieściła się w kilku pikselach i paru słowach.

Najtrudniejsze jest jednak milczenie tych, którzy to wszystko widzą. Z lęku przed utratą kontaktów, z obawy przed ostracyzmem, nie stają w obronie atakowanych. To również forma współudziału – pasywna zgoda na przemoc symboliczną.

Dlatego trzeba o tym mówić. O tym, że słowo może ranić bardziej niż cisza. Że można się nie zgadzać, nie odbierając komuś człowieczeństwa. Że można mieć inny gust, nie obrażając cudzych wyborów. Że można być twórcą – nie krzywdząc innych.

Nie chodzi o cenzurę. Chodzi o odpowiedzialność.

Nie chodzi o spokój. Chodzi o etykę słowa.

Nie chodzi o poprawność. Chodzi o przyzwoitość.